Chứng khoán phái sinh là gì? Sự khác nhau với giao dịch cổ phiếu như nào?

Với các nhà đầu tư sẽ có nhiều kênh đầu tư trên thị trường chứng khoán để sinh lợi nhuận. Ngoài cổ phiếu thì bạn có thể đầu tư vào các công cụ tài chính như chứng khoán phái sinh mà không phải ai cũng biết đến. Nếu bạn là newbie thì hãy bắt đầu tìm hiểu chứng khoán phái sinh là gì? 

Chứng khoán phái sinh là gì?

Chứng khoán phái sinh được hiểu là một công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng nhưng giá trị của nó còn phụ thuộc vào một hoặc nhiều loại tài sản cơ sở.

Theo đó thì hợp đồng này sẽ xác nhận cả quyền và nghĩa vụ đối với các bên trong việc thanh toán tiền, đồng thời chuyển giao số lượng tài sản cơ sở ở thời điểm xác định trong tương lai với mức giá nhất định đã được thỏa thuận trước. Tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh đều sẽ được quy định các chỉ số chứng khoán, chứng khoán hay các loại tài sản khác bao gồm nông sản, thực phẩm, và kim loại,…

Tại thị trường Việt Nam thì các sản phẩm chứng khoán phái sinh sẽ cho phép người đầu tư để đặt cược vào sự “tăng” hoặc “giảm” của tài sản cơ sở trong tương lai. Sự thay đổi đó có thể diễn ra theo như dự đoán của các nhà đầu tư thì họ sẽ được thu lời. Nếu sự thay đổi đó diễn ra đúng như dự đoán của NĐT, NĐT sẽ có lời.

Chứng khoán phái sinh có cơ chế linh hoạt và được triển khai đa dạng dưới 04 loại chính dưới đây:

• Hợp đồng Kỳ hạn: là thỏa thuận pháp lý giữa hai bên tham gia giao dịch này mua, bán tài sản trong thời điểm nhất định ở tương lai với mức giá xác định trong ngày thực hiện giao dịch.
• Hợp đồng Tương lai: Đây là lợi hợp đồng kỳ hạn được niêm yết, chuẩn hóa với giao dịch trên thị trường tập trung (Sở Giao dịch chứng khoán)
• Hợp đồng Quyền chọn: Đây là một dạng thỏa thuận pháp lý mà một bên có quyền yêu cầu thực hiện. Trong khi bên kia sẽ có nghĩa vụ phải mua và bên kia một lượng tài sản cơ sở theo mức giá đã được xác định trước trong hợp đồng cùng với một khoảng thời gian hay ở trong một thời điểm nhất định trong tương lai.
• Hợp đồng Hoán đổi: Đây là loại hợp đồng thỏa thuận pháp lý, mà hai bên sẽ cam kết hoán đổi dòng tiền đối với một công cụ tài chính của một bên với dòng tiền của công cụ tài chính của bên còn lại trong một khoảng thời gian nhất định.

Để người đầu tư làm quen với các công cụ đầu tư mới, thì sản phẩm đầu tiên được triển khai tại thị trường Việt Nam đó là Hợp đồng tương lai, cụ thể bao gồm Hợp đồng tương lai trên trái phiếu chính phủ và loại chỉ số cổ phiếu (VN30 và HNX30).

Sự khác biệt của giao dịch Chứng khoán phái sinh (HĐTL) với giao dịch cổ phiếu

Thường bản hợp đồng tương lai cũng có các bảng giá riêng, người đầu tư cũng sẽ dựa vào kỳ vọng của mình vào sự tăng hay giảm chỉ số giúp đặt lệnh và phải khớp lệnh giao dịch. Thường người đầu tư sẽ mua HĐTL khi chỉ số tăng và ngược lại họ sẽ bán HĐTL khi chỉ số giảm.

Điểm khác biệt trong giao dịch HĐTL là “đáo hạn”. Bởi vậy khi giao dịch hợp đồng thì người đầu tư cần phải chú ý về việc lựa chọn hợp đồng có tháng đáo hạn phù hợp với kế hoạch đầu tư.

Bên cạnh đó, người đầu tư nếu muốn mua cổ phiếu trên thị trường cơ sở thì đòi hỏi phải có đủ tiền trước khi giao dịch nhưng khi muốn giao dịch HĐTL thì không. Theo đó thì bạn phải có đủ toàn bộ số tiền để tham gia mua mà không cần phải nắm giữ tài khoản để tham gia bán. Sự khác biệt này sẽ đưa người đầu tư đến với khái niệm “Ký quỹ”.

Trong chứng khoán phái sinh thì Ký quỹ có vai trò là khoản đặt cọc nhằm đảm bảo việc thực hiện nghĩa cụ đối với cả hai bên khi tham gia hợp đồng. Mỗi loại hợp đồng thì tỉ lệ ký quỹ ban đầu cũng sẽ khác nhau đồng thời được quy định bởi Trung tâm lưu ký. Nếu như người đầu tư không đủ số tiền ký quỹ như yêu cầu thì sẽ bị gọi ký quỹ đồng thời phải hoàn thành đầy đủ ký quỹ sẽ giúp tiếp tục giữ hợp đồng.

Với chứng khoán phái sinh sẽ có điểm khác biệt về cơ chế thanh toán hàng ngày. Theo đó thì người đầu tư giao dịch hợp đồng cũng cần phải thực hiện thanh toán toàn bộ lãi, lỗ mỗi ngày.

• Với tài khoản chứng khoán phái sinh lỗ ròng: Người đầu tư sẽ cần phải thanh toán đầy đủ toàn bộ số lỗ phát sinh chậm nhất đến 9h vào sáng ngày hôm sau
• Với tài khoản chứng khoán phái sinh lãi ròng: Thường lãi phát sinh sẽ được nhận vào 11h sáng ngày hôm sau.

Đầu tư Chứng khoán phái sinh có đảm bảo không?

Chứng khoán phái sinh có cơ chế hoạt động linh hoạt và đa dạng tuy nhiên sự khác biệt của chúng cũng khiến cho người đầu tư F0 vẫn còn nhiều nghi ngại về độ đảm bảo của hình thức đầu tư này. Nhiều người đầu tư cho rằng yếu tố “tương lai” khiến cho sản phẩm giống như dạng cược may rủi và  tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn là so với hình thức đầu tư cổ phiếu thông thường.

Theo đó thì người đầu tư hoàn toàn có thể yên tâm khi đầu tư sản phẩm chứng khoán phái sinh. Tuy nhiên, bất cứ sản phẩm chứng khoán nào cũng tiềm ẩn rủi ro không chỉ riêng chứng khoán phái sinh. Để hạn chế rủi ro cũng như kiếm lợi nhuận cao thì bạn phải biết cách trau dồi kiến thức mới đồng thời phải tham khảo các báo cáo phân tích từ các trang tin tức uy tín hay các công ty chứng khoán. Ngoài những rủi ro này thì người đầu tư rất ưa thích chứng khoán phái sinh bởi những tiềm năng và ưu điểm dưới đây:

• Phòng ngừa rủi ro biến động giá: Nếu như dự đoán được sự tăng giảm của mức giá của một tài sản cơ sở trong tương lai thì họ sẽ giảm thiểu rủi ro biến động giá qua việc mua, bán hàng hóa trong thời điểm hiện tại thông qua hợp đồng tương lai.
• Bán khống chứng khoán: Người đầu tư có thể bán chứng khoán phái sinh ngay cả khi không có tài sản cơ sở.
• Tính thanh khoản cao: Sản phẩm này được giao dịch và niêm yết tập trung tại sở giao dịch chứng khoán, là lý do khiến cho chứng khoán phái sinh có tính thanh khoản.
• Lợi ích đòn bẩy tài chính: NĐT chỉ cần ký quỹ một phần tài sản nhưng được giao dịch với cổ phiếu có giá trị gấp nhiều lần số tiền ký quỹ, mang lại lợi thế đầu tư.

Người đầu tư chú ý, các chuyên gia trong lĩnh vực tài chính cho rằng chứng khoán phái sinh phù hợp hơn với những người đầu tư đã có nhiều kinh nghiệm “thực chiến”. Với các nhà đầu tư F0 thì cũng nên tìm hiểu và tiếp cận công cụ tài chính này từ hôm nay qua đó sẵn sàng cho những kế hoạch đầu tư “hấp dẫn” trong tương lai.

Thông tin trong bài viết sau đây sẽ giúp bạn tìm hiểu về chứng khoán phái sinh là gì? Loại đầu tư này có đảm bảo không? Đừng quên theo dõi bài viết tiếp theo cập nhật thông tin hữu ích khác nhé.